Knibbel, knabbel, knuisje - 62 jaar De Efteling
Verschenen op Thuis in Brabant op donderdag 31 mei 2012
Het is deze week precies 60 jaar geleden dat het sprookjesbos van de Efteling haar deuren opende. In de meest recente commercial meldt het attractiepark: “Haal je mooiste herinneringen op in de Efteling, waar sprookjes dit jaar 60 jaar bestaan.” Ja, dat is wat mensen doen bij jubilea: herinneringen ophalen, terugkijken. Toen ik 40 werd, vond ik het een logische stap dit jubileum te vieren op de plek waar het allemaal begon: in mijn geboortedorp Helenaveen. Want er zijn veel ‘schon plekskes’ op deze wereld, maar er is er maar één waar je bestaan begonnen is. En zo’n plek moet je koesteren, toch?
Helaas, hoewel de Efteling aanspoort tot terugkijken, gaat de eigen herinnering niet helemaal terug tot de plek waar het begon; tot de plaats waar het park zijn nieuwe (en huidige) naam kreeg: De Efteling. Want dan zou er zeker een reddingsactie komen om deze legendarische locatie van de ondergang te redden. Want ja, hét schon plekske van dit megabedrijf is in gevaar. En - It’s a dirty job, but someone’s gotta do it - aan mij de schone taak om dat onder de aandacht te brengen.
We schrijven het jaar 1950. Plaats van handelen: de pastorie van de Sint Jozefkerk in Kaatsheuvel, op dat moment woonstee van pastoor De Klijn en kapelaan Rietra. In de jaren dertig hadden deze mannen – toen nog beide kapelaan – aan de wieg gestaan van het plaatselijke RK sport- en wandelpark, dat opgericht was met het doel de eigen schapen te ‘behoeden tegen de gevaren van het zoeken van amusement buiten de gemeente.’ Als ik deze twee olijk kijkende heren zo naast elkaar zie, kan ik me helemaal voorstellen dat ze onder het genot van een goed glas wijn – miswijn wellicht – al brainstormend fantaseerden over de groei van ‘hun’ park. En die groei kwam er, al zou het van een flinke dosis geschiedvervalsing getuigen als ik zou beweren dat bovengenoemde geestelijken hier alleen verantwoordelijk voor waren. Nee, bij de uitbreiding van het park was inmiddels een consortium aan actievelingen betrokken met als belangrijke kartrekker de plaatselijke burgervader mr. R.J.Th. van der Heijden.
Er werd door kerk en gemeente in een bewonderenswaardig tempo geld vrijgemaakt voor ‘een groot recreatiepark met bergen en 10 hectaren water’ en tijdens een bijzondere vergadering op 25 mei 1950 werden in eerdergenoemde pastorie de statuten van de stichting Sportpark gewijzigd en werd de naam veranderd in Natuurpark De Efteling. Hoe officieel wil je het hebben? Desondanks beschouwt het recreatiepark zelf de opening van het sprookjesbos in 1952 als de officiële start. Zou dat iets te maken hebben met een mogelijk gevoel van ereschuld aan de plek waar het allemaal begon? Want het gaat niet goed met de pastorie en de bijbehorende kerk.
We kennen allemaal de verhalen van de (in sommige gevallen wel heel erg letterlijk) afbrokkelende katholieke kerk. De ontkerkelijking is in volle gang en bij dit proces vallen veel slachtoffers, met name slachtoffers van steen. Net als veel andere godshuizen, is ook de Sint Jozefkerk door een sterk teruglopend aantal kerkbezoekers inmiddels ‘aan de eredienst onttrokken’. Gesloten dus. Met de sluiting in 2005 verloor ook de bijbehorende pastorie zijn functie, de pastorie waar letterlijk geschiedenis werd geschreven. Plannen van de parochie Kaatsheuvel om het complex te slopen werden na lang getouwtrek in 2011 bij de Raad van State definitief van tafel geveegd. Maar wat nu?
‘Monumentencommissie vreest verloedering St. Jozefkerk’ kopte het Brabants Dagblad in maart van dit jaar. In dit artikel stelt de (interim-)voorzitter van de gemeentelijke monumentencommissie: "Het gebouw moet als de wiedeweerga wind- en waterdicht worden gemaakt, anders dreigt het verder weg te rotten." Het complex dat gered werd van de sloop, dreigt nu een langzame, pijnlijke dood te sterven. Terwijl de oplossing voor de hand ligt: het Eftelingmuseum!
Voor al diegenen die tijdens hun bezoek aan de Efteling door het park snellen om in een recordtijd van de ene naar de andere wachtrij te komen: op 1 april 2004 is in het Marerijk het Eftelingmuseum geopend. Hartstikke leuk natuurlijk, zo’n huisje waarin de schatten uit een rijk verleden gekoesterd worden. Zeker voor mensen zoals ik, die een zwak hebben voor alles wat met geschiedenis te maken heeft. Maar op de een of andere manier staat tijdens een dagje Efteling dit museum nooit op mijn lijst van te bezoeken attracties. Binnen de Efteling heeft het een ‘leuk maar niet nu’-status en ik vrees dat dat voor veel bezoekers geldt. Een plek buiten het park zou wellicht een handigere keuze zijn... Afijn, ik hoef het niet verder uit te spellen. Volgens mij zijn museum en geboortehuis een perfecte match. Het museum krijgt bestaansrecht – extra stoer in een tijd van culturele kaalslag! – en kerk en pastorie zijn van een wisse dood gered. Zo voor de hand liggend, dat ik me niet kan voorstellen dat de Efteling er zelf nooit opgekomen is. Misschien moet de directie gewoon nog even een duwtje in de rug krijgen. Of moet er een aanleiding voor zijn, bijvoorbeeld omdat ze nog iets bijzonders zoeken om hun jubileumjaar mee af te sluiten. Perfect toch? En de slogan is er ook al: “Haal je mooiste herinneringen op in het Eftelingmuseum aan het Wilhelminaplein, waar ze nu ook weten dat sprookjes nog steeds bestaan.”
Dwalen door Brabant is een initiatief van
Miranda van de Mortel
Akkerstraat 123
5025 MG Tilburg